एक पल (A Moment)

एक पल

धुवाँको वहुरङ्गी गुलाफ
आकाशको वैजनीतिर उड्यो
पहाडले चुम्बन पठाउँदा त्यसरी
मैदान हरियो हाँस्यो
चराहरु कावा खाँदै अघाएझैँ गरी
निकै वेरसम्म तल झरेनन्

सूर्यको झलमल्ल पर्दामा
यो यात्री प्रतिविम्ब गुमाएर
घरी वनतिर घरी आफूभित्र हेर्दै
आह्लाद अटेसमटेस भइ
फ्यात्त पाकेर झर्‍यो प्रस्तर मेचमा

क्यामेरा हल्लिएर छातिमा टकराउँदा
आँखाले सबै निल्यो
हृदयमा सल्क्यो अगेनोझैँ चित्र,
रापका राता पातहरु फक्रिए
मुटूमा मह बग्यो सलल

A Moment

A many-hued rose of smoke
Billowed towards the sky's purple
When the hill sent a kiss thus
The Plain grinned green
Birds hovering, seeming content
Descended not for a long time

On the sun's screen
Losing his reflection, this traveler
Looking towards the woods now, looking into himself then,
Being overcome with ecstasy,
Fell ripened, with a thud, on the rock-bench

As the dangling camera hit the bosom
Eyes swallowed all
A picture stole into the heart like fire,
Red petals of radiance bloomed
Ambrosia spilled in the heart

सडकको तनाव र क्याफे प्राङ्गणको चिया गफ ( The Tension in the Street and the Banter at the Cafe Premises)

सडकको तनाव र क्याफे प्राङ्गणको चिया गफ

विलौनाहरु वेलुनझैँ अनेक रङ्गमा फुक्थे, फुट्थे
ती थुकका छिटा
अर्काका परेलामा झुण्डिएर
झरीको थोपा हुन्थे
आफ्नो प्रतिबिम्ब टल्किन,
यो सडकको तनावको किनारमा
यो चियाको चुस्कीबीच गजब थियो मेरी गो राउण्ड !
पारी छे आँखैमा सुम्सुम्याउँदै
अञ्जानअञ्जान, एउटा डिल पक्रेर एउटी परी,
अर्को छेवैमा हाँस्छ, फलाक्छ,
कराउँछ हाँस्छ
ल ! हो त ! अर्को पनि छ
झन् अर्की पनि छे
छ
छे
छन्
तिनीहरुआकाशभरी
जतिजति मधर्तीमा जरा फाट्छु, खिपिन्छु,
उफ्रिइउफ्रिइ, चर्किइ चर्किइ,
यो नाचबारे नसुनेका होलान्
तर तालमै कम्मर भाँचीभाँची,
मलाई समेत थाहा थिएन जुन संगीत रहेछ ।

सडकमा रगत वग्न लाग्यो,
खुट्टैछेउ आयो भेल, ढल यतै कतै पथ्र्यो क्यार !
सोचेँ – चाटिदिउँ !
अम्लै तानियो
लौ उत्तानो परेर लड्न क्या काइदा—
अव त नीलो आकाश आँखा सुम्सुम्याउँथ्यो
लंकेश्वरको अन्तिम चित्कार लेखिएको
सूर्य टल्केको श्वेत वादलु अक्षरहरुमा
अघिका प्यारी प्याराहरु रित्तिएका चिया कपहरुले
उगाउँदै थिए यो सित्तैको रेड लेबल, म लडिबडी गर्थें
तिनीहरुका नदीनाला, तापक्रमहरुमा,
मगजमा चाहिँ म कस्तो विकृत भएँछु धेरैवटा  
परिचय गरिनँ चोइटाहरुसँग
वरु यी सबै एउटै शरीर भैदिए पनि
आफ्नै आफ्नो परिवार जमघट गराइ दशैं मनाउँजस्तो भयो
सत्ते ! चोक्टाचोक्टा, फाल्सा फाल्सा पारेर निलेछन्
एउटैले खा’को भए पनि त हुन्थ्यो !

The Tension in the Street and the Banter at the Cafe Premises

Grievances, like balloons of various colors, blew up, bursted
Those spittle-blobs
Dangling on others' eyelashes
Became drops of rain
To mirror one's own image.
At the margin of this street tension,
Between sips of tea, it was an amazing merry-go-round !
Across sits, a she, stroking right on my eyes,
Quite quite unknown, an angel holding by a ridge;
Another one, a he, laughs on my side, blabbers
shouts, laughs
Oh! Yes indeed! There is him too !
And her as well !
(he) is
(she) is
(they) are
They-all-over-the-sky
As much as I-into-the-earth branch out into roots, get woven into,
Leaping-springing, hollering-yelling,
Mustn't no one have heard of this dance
Yet gyrating to the rhythm,
Which I too didn't know was music.

Blood began spilling on the street,
Flooding right to my legs- the drain must have been somewhere here!
I reckoned- I'll take a lick.
But as I dipped the whole finger got pulled away!
So nice it is to lay flat on the back-
Now the blue sky stroked my eyes
With words of Ravana's last screams written
In the sunshined letters of white clouds . . .

The beloved ones from a while before were scooping up with emptied tea cups
That red-label for free, as I squirmed about
In their rivers and rivulets, temperatures,
And in minds I happened to be so deteriorated, variegated
That I didn't introduce myself to splinters.
If only these were one body
I should have gathered for each one their own family and celebrated Dashain, so I felt.
Truly! They swallowed me as pieces, clots
Could just one of them have eaten me!

उनी ईंटका टुक्राले पुरिएकी भेटिइन्

उनी ईंटका टुक्राले पुरिएकी भेटिइन्


“नानी, त्यो छेउछाउको जंगल
बाघको बाग हो, चितुवाको चरन हो
ठूलो विरालोको विरासत हो,
त्यहाँ गट्टा खेल्न नजानू,
झिस्मिसे र गोधूलिहरुमा
घरभन्दा टाढा नरहनू,
ङ्याँक्न सक्छन् तिमीलाई,
दाजुको हात समात्नु,
बाबुको साथ रहनू,
आमाको काख नछोड्नु,
नानी, एक्लै खेल्न नजानू साथीहरुसँग ... ....
यता हामी बस्नेचाहिँ हाम्रो आफ्नो
प्यारो न्यानो
मानिसहरुको जंगल हो,
यहाँ सम्बन्धहरुका लहराले
आत्मियताका सुगन्धी फूल बोक्छन्
यहाँ विश्वासको पोषणले
मानव बचेरा स्वतन्त्र भइ उड्छन्,
यतै बस्नुपर्छ नानी,
यतै फल्नुपर्छ, फूल्नुपर्छ,
उताको जंगल हामीले लाखौं बर्ष
कठोर संघर्ष
गरेर खेपेर
छोडेका हौं,
नानी यतै बस्नुपर्छ ।”


ईँटमा पातहरुको अस्तु हुन्छ,
 पातहरुले सोसेको सूर्य हुन्छ,
ईंटका टुक्रा आगोको फूलका
कति हजार कोमल दल बोक्छन्,
ईंटका टुक्रा आगोको रक्त बोक्छन्,
ईंट मानव जंगलका दरिला जरा मात्र होइनन्,
ईंट चिहान हुन्, चिहान् बनाउँछन्,
नरम माटो कठोर भएर ईंट
हावामा खाल्डा खन्छन्,
उनी ईंटले खनेको खाल्डोमा भेटिइन् ।

आगोका फूलका दलहरु करोडौंकरोडले
उनी पुरिएकी थिइन्,
पुष्पले यसरी थिचिएकाले होला
उनी केही बोलिरहेकी थिइनन्,
हावाको खाल्डोमा सुतेकीले सायद
उनले फोक्सालाई दुःख दिइनन्,
उनले ईंटलाई स्वीकारेझैँ देखियो―
उनका नशामा ईंटका राता बालुवा कण जमेका थिए ।

“नानी, एकपल्ट बोलिदेऊ
चितुवाहरुको भेद खोलिदेऊ
आठबर्षे जीवनबाट
मृत्युको बाहुपास तोडिदेऊ !
तिमीलाई सुनाएको परीकथाको
यो अन्त्य भाग पनि सुनिदेऊ !
यो जमिनमा तिम्रो शरीरले
यसरी लमतन्न लेखेको हरप
जुरुक्क उठेर मेटिदेऊ !
नानी, एक पल्ट बोलिदेऊ !”
17 August 2014

8-year-old ‘gang-raped’, murdered 

मलाई प्रश्न सोधेको मन पर्दैन

मलाई प्रश्न सोधेको मन पर्दैन


मलाई प्रश्न सोधेको मन पर्दैन ।
जस्तो कसैले श्वास खेर फाल्छ —
के राम्रो, भक्कानो वा खित्का ?
निरर्थकताले म गल्दछु ।
लाग्दछ वैज्ञानिकलाई सोधिएको होस्—
तातो राम्रो या चिसो ?
अझ मनपर्दैन प्रश्न भइदिएको,
प्रश्नउत्तरको प्याराडाइम बनाइबनाइ
यस्तो र उस्तोको लागि
यस्तो  र उस्तो सहिदिएको !
किन सहेको ?
पटमूर्खको विद्धता उग्रिएझैँ लाग्छ—
जीवन जिउनै सकिएन !
मानौं जीवनको विकल्प होस् ।

स्वगत्, सार्वभौम संकल्प हो भन्न मनलाग्छ जीवन ।
स्वच्छन्द हुनु यसको कोसिस !
हो, यस्तो उत्तर दिन खोज्नुको औडाहा मनपर्दैन ।
तर उठ्छ, कोसिस कस्तो ?
चरोको विस्टाबाट टमाटर उम्रिनुजस्तो ।
टमाटरले विष्टा भूलाइदिनू,
विस्टाले टमाटर उठाइदिनू ?
रुपान्तरणको रौनक !
बस् ! फक्लेटा छुट्टिएर जानुको संकल्प ।
समुद्रले वतास चढेर आइ
हरेका बर्षात्मा त्यो सारथि विर्सेजस्तो ।
नवजात, निर्दोश ।
धरती, नवप्रेमिकालाई, हरेक अंगमा रागले सिँचेजस्तो ।
स्वादझैँ वेहोस ।
अर्को गृष्ममा नटिपिउञ्जेल !
वादलका कम्मलमा उनीका झुत्ता नसिइउञ्जेल !

त कोही उँघ्दै भन्छ जीवन जागरण हो ।
कोही जागेझैँ स्वप्नसागर !
उत्तर यसरी प्रश्न ।

मलाई प्रश्नवाचकको घुमाउरो काया मनपर्दैन ।
त्यो विन्दु विस्ट्याउँछ ।
निर्बोध सन्तोषको सङ्गलोपन धमिल्याउँछ ।
मगजमा अपच बढाउँछ ।
सम्भावनाको अथाह सतह जति फैलाउँछ
उति गहिराइ न्यून गराउँछ ।

खासमा मलाई हाँसो र खित्काबारे सोचेको मनपर्दैन ।
सोचेर तिनको स्वतन्त्र प्रसार रोकेको मन पर्दैन ।
खासमा मलाई मैले ममात्र बोकेको मनपर्दैन ।
सृष्टिको केवल आफूलाई केन्द्र तोकेको मनपर्दैन ।
अन्योलको कस्तो सौर्य आँधि हुँ कार्वोनको यो कायामा ?
मलाई टिकाउने कोषहरुको हरपलको कसिलो कोसिसमा
म सिंगो यसरी आफैँबाट टक्टकिन खोजेको
मलाई विल्कुल मन पर्दैन ।
केवल मन नपर्नू
मेरो जीवन धान्ने सत्य हुनु
मलाई जीवनलाई मृत्युसरि मनपर्दैन ।

मलाई एक्लै छाडिदिनुहोस् ! म काव्यलाई मिल्काएर आउँछु ।

मलाई एक्लै छाडिदिनुहोस् ! म काव्यलाई मिल्काएर आउँछु ।

अधुरो बाँचिरहेको छु ।
यो जिन्दगी नै हुनुपर्छ ।
अन्यथा किन यस्तो गुन्जायस ?
थाहा पाउन सक्नु, त्योभन्दा अरु के खोज्नु ?
यै दर्शनको पहिलो विज्ञप्ति हुनुपर्छ ।
मूर्ख भएर हाँसिरहेको छु ।
मूर्खता बेजोड आख्यान हुनुपर्छ ।
नडुबेको भए विज्ञताले त कतिञ्जेल टिक्नदेला
सत्य पन्छाई हाँस्य ?
सत्य थाहा नहुनु, त्यो भन्दा अरु के खोज्नु ?
सुखको यही परम् सत्य हुनुपर्छ . . . . .

यसलाई कविता मान्नु,
सिवाय मूर्खता के हुनसक्छ ?
यसमा दर्शनको लयात्मक लेपन नदेख्नु
प्रयोगको प्रसार नभेट्नु
कुनै विद्धता सिद्ध गर्छ ?
उपमा–सिल्प नहुँदैमा, न्यून मानिस त कोही हुँदैन ।
यसो भनी सीपै विना कोही उच्च हुन सक्छ ?
कोरा कुरा कोरेर कागजमा
कतै काव्यको रचना हुनसक्छ ?
कच्चा कुरा कहँदै क्रोधले
कतै काव्यको भत्सर्ना हुनसक्छ ?
कठिन कुरा लेख्दैमा कलमले
कठोर गुत्थी कहीँ सुल्झिहाल्छ ?
विषद् कविता लेख्दैमा कुनै विषयमा
त्यो विषयमा संसार बदलिहाल्छ ?
बदलिहाल्यो भने विषय र विश्व,
काव्य कति कला र कति राजनीति हुन्छ ?
एउटा यति कम हुँदा अर्को कति बढी हुन्छ ?

केलाई कविता मान्नु ? केलाई नमान्नू ?
त्यो बोधहीन बादलले हान्ने बाँकटे
जसले एकै पलमा गृष्म हरिदिन्छ ।
त्यो ..... त्यो ..... त्यो ......
खैर छोडिदिउँ !

केलाई किन कविता मान्न वा नमान्नमा कतिञ्जेल लाग्नु ?
माने के हुन्छ नमाने के हुन्छ ?
श्रेय कमाउने सकिएलान्, काव्य सकिन्छ ?
‘सवारी निषेध’ लाई कविता माने ‘मुनामदन’ मर्दछ ?
मरिहाले मुना मर्ली,
त्यो मृत्युले ऊ त्यो बाटो हिँडेकी सग्ली महिलालाई
कुनै फरक पर्दछ ?

रुपक, उपमा, लय
तीनै झण्डै फर्केछन् फेरि !
म त तिनलाई प्रवासमा ठेल्दाठेल्दा थाकिसकें ।
यो शब्दको लास कुनै सुगन्धी रास बन्नुहुन्न,
म यसलाई छरपष्ट पार्न, सढाउन लागिसकें ।
मलाई एक्लै छाडिदिनुहोस् !
म काव्यलाई मिल्काएर आउँछु ।