के कविता बन्थ्यो होला ?

के कविता बन्थ्यो होला ?

भोकाले भोकको बारेमा नबोल्नु पर्ने भए,
रोगीले आरोग्यको लोभ नखोल्नु पर्ने भए,
पेलिनेले पेलानको प्रमाण नपस्किनुपर्ने भए,
प्रेमी मनले हरेक ढुकढुकीमा नझस्किनु पर्ने भए,
न कविता बन्थ्यो न त्यस्तो भाव वहन्थ्यो होला ।

कुरा रित्ता आनन्दका हुन्थे होला,
पोखरीझैँ जम्थे होला हाम्रा परिवर्तनका पाइला ।
उग्राउँथ्यौं होला भाग्यवादको सूर्यतल
शौहार्दको आलस्यमय विस्कुन भई ।

तर ताराबाजी लै लै देखि हरेक मगजमा
यो वा त्यो को समर्थन वा विरोधमा
नाराबाजी लेखिएको छ ।
यहाँ गोलीको खाटो मात्र होइन सिउँदोको टाटो पनि राजनीतिक छ ।
ह्वीलचेयर नचल्ने बाटोसमेत तानाशाही छ ।
यो सब नहुन्थ्यो त
मनोगत ‘मोड’ मा चल्ने कलमले के कहन्थ्यो होला ?

केवल ईश्वर नै मात्र भइदिएको भए,
मिथकहरूमा जस्तो हाम्रा मगजहरूमा पनि
हामी कसलाई उभ्याउन समयको कठघरामा
के नै लेख्थ्यौं होला ?
जहीँ पनि आफू अनुपस्थित
ईश्वरचाहिँ प्रस्तुत गराई
आफ्नो कहानीमा आफ्नै कहावत कहीँ पाउँथ्यौं होला ?

कोही कुण्ठित नहुन्थ्यो,
कुण्ठा स्वीकार्नै नपरी थेरापी नचाहिएको भए,
कसैलाई जीवनको क्षणभङ्गुरताको अनवरत छायाँले नलखेट्थ्यो,
दौडिँदादौडिँदै ताली र गालीको अलिकति सिँयाल नचाहिएको भए,
त्यो सिँयाल रसाएका नरसाएका अरु आँखालाई आस्वस्तिको  थोरैतिनो रुमाल नभैदिएको भए,
को कविता बुन्थ्यो र को नै सुन्थ्यो होला ?

भाषाको लेउमा म्याराथुन को दौडन्थ्यो होला ?
थोरै आशाको किनारा नदेखिन्थ्यो त
निराशाको बाढीमा को पौडन्थ्यो होला ?
औजार चलाउने सीपजत्तिकै
उपमा उब्जाउने आदतमा कीर्ति नहुन्थ्यो
त यो शौखिन स्खलन को सहन्थ्यो होला ?

म त सोधेरै थाक्तिनँ
के कविता बन्थ्यो होला ?

31/07/2014

एउटा कविलाई भेट्दा (When You Meet a Poet)

एउटा कविलाई भेट्दा

आफ्नो आस्था छोडीछोडी

तपाईँले कुनै कविलाई नपत्याउनु,

बलियो भुईँमा टेकेको मनलाई

त्यो बाहिरियाको स्वप्नमा नरत्याउनु,,

जब कविले हाँस्न मन लाग्यो भन्छ

तब उसको शैशवदेखिको सामथ्र्य

नहाँस्नुमा खर्चित हुन्छ,

ऊ हाँसोको  चित्र जोगाउन चाहन्छ

भक्तले दियोलाई हात पोलुञ्जेल बार लाएझैँ,

हाँसोलाई पर्खालले हुरीलाईझैँ छेकिरहन्छ,

स–साना छेकबारहरुको एकलास घरहरुमा बसिरहन्छ

तपाईँ आफ्नो जीवन जिउन छोडेर

कविको सापटी अनुभूति नसुन्नु,

तपाईँ भुलिएर रोकिनासाथ

उसको यात्रा अघि बढ्छ,

तपाईँ अघि अडिएर ऊ शिखर चढिसक्छ

टोलाएरै तीर्थ घुम्दछ कहाँकहाँ

ऊ त छटाएरै सङ्ग्राम जित्दछ

जब कविले “मर्नु भयो, मर्छु” भन्छ

कहिल्यै नठान्नुहोस् ऊ पीडाको पहाडले थिचिएको छ,

समीप नजानुहोस् ढाडस र साथको सौगात लिएर

ऊ खस्नुको रोमाञ्च हेर्न यति लालायित हुन्छ

कि बाँचिरहन्छ मृत्युकल्पनाको ओखती पिएर

एउटा जीवनमा आफूलाई अनेकपल्ट मारिरहन्छ

यही अम्मल छोड्न नसकेर बाँचिरहन्छ

कविलाई अपत्यारले हेर्नुहोला, सङ्काले श्पर्श गर्नुहोला

उसलाई आकाशमा उड्न नदिनुहोला,

धर्तीमा बस्न नदिनुहोला

बाँकी कुनै तलाऊमा तैरिन जाओस् !

ऊ प्रताडित हुनुपर्ने प्रजाति हो

सुखको सूर्यले ऊ ओइलाउँछ,

स्वतन्त्रताको जति नै बिगुल फुके पनि

आफ्नै स्वतन्त्रताको हत्यारा हो भन्ने बुझ्नुहोला

उसले यो गर् त्यो नगर् भन्ला

ऊ आफैँ भित्र–बाहिर, सोच–शरीर

निषेध र अवज्ञा हो, यो बुझ्नुहोला !

त्यो दोधारेलाई  दुई आँखाले

अरु चीजजस्तो एउटै नदेख्नुहोला !

जे भन्दैन त्यहाँ बढी हेर्नुहोला

जे भन्छ त्यहाँ धेरै नखोज्नुहोला !

When You Meet a Poet

Leaving behind your faith

Believe not in a poet,

Let not you heart standing on firm ground

Be enamored with that outsider's dream;

When a bard says he wants to laugh,

The whole of his strength is then

Expended to not laugh,

He wishes to preserve an image of laughter.

Just as a faithful fences a holy flame until his hands burn,

He keeps barricading laughter like walls to wind

He keeps residing in the desolate abode of trivial obstructions.

Leaving off living you life

Listen not to his accounts of borrowed experiences;

Just as you stop in confusion

His journey courses ahead,

Standing before you, he'll have claimed a summit.

Brooding, he pilgrimages just about anywhere

Wins wars merely being in a trance

When the poet says," I'd rather die, I'll die"

Never should you think he's pressed down by a mountain of pain,

Approach not him with presents of assurances and companionship.

So tempted is he to view the romance of fall

That he goes on living gulping on the potion of his fancies of death,

Keeps rendering himself dead for the umpteenth time in one lifetime

And survives clinging to this addictive habit he cannot get rid of.

Pray perceive a poet with incredulity, touch him with doubt,

Let him not fly in the sky

Nor lay upon land,

May he float in a lagoon someplace else!

He is of a species deserving of hardship,

He'll wither under the sunlight of contentment.

Much as he blows on the bugle of freedom

Pray understand that he is his own freedom's murderer

He might exhort ̶   Do this! Don't do that!

He is himself, in-out, mind-body

Restriction and violation, pray understand that!

See not with your two eyes this two-face

One like any other thing,

Seek more in what he keeps silent on

Look less in on what he breaks word.

3/26/2013

अन्त्यमा,

अन्त्यमा,

लत्पत गफगाफ जीवनका पानाभरी
रङ्गैरङ्गको वेढङ्गमा पुछिएर
भएको एउटै स्पष्ट स्वप्न
धमिल्याइरहेछन्,
आकार अस्पस्ट्याइरहेछन्,
उडान भर्न लाग्दा आकाश धूमिल्याइरहेछन्,
मलाई मेरै कैदी शंकाहरुको
यातनाप्रद कैदमा धकेलिरहेछन्
मनभरी सयौँ दुर्घटनाका अघटित 
ढ्याङ्ग्रा ठोकेर ।

जुरेली भइ बुट्यानहरुका केशमा
बुर्कुशीका लञ्चप्याडहरु
अड्याइ हिँड्दा, अग्ला रुखहरुबाट
हुरीबतास उँदी हतास भइ
अनिदो देख्छछु दिवास्वप्नहरु,—
एउटा हाँगोको दुर्बल दुर्दशा
ममाथि पनि साकार हुनसक्छ पूर्णतया,
दैलोझैँ ।

के होला अवान्तरमा
घटित भइरहनसके इन्द्रियहरुलाई ?
कस्तो रहला भाव र भोक
एक–अर्काको मूल्यमा ?
खण्डले पूरा जित्दैन, पूराले
जाबो खण्ड सिक्दैन —
के बस्ला निरन्तरमा
नीति नरहेपछि ?

बादल हट्दा

बादल हट्दा
                                                  
सन्ध्याको तीरमा सुन्तले वाढीमा तैरिन्छु
स्मृतिहरुका वहना खियाउँदै, पसिनाले तिर्खाउँदै ।
नुनिलो मह तप्किन्छ, आँखाहरु हार्दछन्
हाँसोको प्रतीज्ञा,
हेर्न खोज्दछन् उमङ्गको हरियो ऐनामा
वाटाभरिका असारे रोपाईँहरु र
खोटविहीन सँगीतनिसृत लामबद्घ लिपिको आख्यान ।

आज दिनभर अनवरत सम्भोगले
लहलहाएका वालीहरुमा
घाम र पानी थकित छन् !
सप्तरङ्गी आभामा देखिएका सम्भावनाका पल्टन
यात्री मानसपटलमा
नवीन सिक्काझैँ गाढा छन् !
यो टङ्कण र ट्यारट्यार् !
यो तृप्ति र आशाको आन्तरिक स्फुरण !
यो स्थीरता र संश्लेषण !

विकराल वादल विगत भएको छ, हाल हाँसो हो,
तर म हिजो केवल वाढी देख्थेँ क्षितिजपारी,
आज फैलिएको छ ढलपल प्रमेय पुष्टि आँखाभरी ।
अहिले धरतीको ढुकढुकी समातेर उभिएको छु गर्भाधारी !
मिर्मिरेमा पूर्वतिर प्रमोदित फल फलाउन,
उत्पे्ररित पाउहरुलाई उकालो बाटो हिँडाउन ।                                        

छोटो यात्रा

छोटो यात्रा

आकाश बोकेर ल्याएछ क्यार
बादलले घाममा
ओसिलो बिस्कुन सुकाउन,
चौर चराउन ओर्लेछ बतास
चिसा हिमशिखरबाट
आफ्नो चम्किलो बैंश

रङ्ग उघार्न पल्टेछ ऋतु
समयको विछ्र्यौनामा उत्तानो परेर
लाली प्वाँख प्रणयमा मागेर
पहाडी कदहरुमा पोत्न गुराँसको,
तिर्खा पसिनासरि उक्लिईँरहँदा
तालु र कन्चटहरुमा, थुप्रै नाभिहरुबाट चुहिँदै

खोक्दो हो खोंच क्षयरोगीझैँ
उसको गोप्य शीतल कोढ,
तेर्सो ढाड सूर्यतिर तेर्छाइ—
तोप ताकेको हो,
कि फ्याँकी थाकेको ?

वरिपरी कडा वस्तुहरु
विनम्र शरण खोज्छन्
मांसपेशी र मनभित्र,
को केमा अट्छ, के बढ्छ ?
एउटा छोटो यात्रामा
कसले के चढ्छ ?

एक हर्षाश्रु

एक हर्षाश्रु

हेर न चिचिलो प्रभात साँझमा पाकेको,
तपस्या गर्ने रहर नै भङ्ग गर्दै
चरीहरुले मनभरी रहस्य उघारेका,
अनि लम्कँदो ब्रह्माण्डको अर्धैय आत्मा
मेरो आँखामा एकै पलमा अटाएको
र, म भावतरङ्गका रेसारेसा समेटेर
तिम्रो सिङ्गो अनुभूति बन्न प्रयत्नशील
क्षणभरलाई !

यहाँ छोएरै केही नसकिने देख्छु प्रिये,
जान्नु कसरी ? —रहस्य ! नजान्नु झनै त्यसो,
तर मृत्युमा समेत जीवनको गुरुत्वाकर्षले
सोच त के स्वप्नबाटसमेत तिमीले तान्छ्यौ क्यार,
कहालीको खाटा स्मरणबाट पनि उक्किइसकेको छ
कोरलिएको अण्डाझैँ
तिमीले गर्भेको यो नवजीवनमा !

ए रिसायौ हैन मेरो बोलीमा रात छिप्पेको देखेर !
नरिसाउ है, अब यो छालाको थकान तल
माटोको शान्त संगीत सुनौँ
यी कल्याणी पुष्पका केशसुगन्धीवयली सुँघौँ
हाम्रा ढुकढुकी यी पैतालातलको
तृणमा रमाएको हेरौँ
भर्खरै जागेको जूनले
सप्तर्षिको सप्को समाएको हेरौँ
मेरी प्रिये ! यो अथाह अन्धताको आँखामा मिलौँ
ऐक्यताको एक हर्षाश्रु बनेर !

एक पल

एक पल

धुवाँको वहुरङ्गी गुलाफ
आकाशको वैजनीतिर उड्यो
पहाडले चुम्बन पठाउँदा त्यसरी
मैदान हरियो हाँस्यो
चराहरु कावा खाँदै अघाएझैँ गरी
निकै वेरसम्म तल झरेनन्

सूर्यको झलमल्ल पर्दामा
यो यात्री प्रतिविम्ब गुमाएर
घरी वनतिर घरी आफूभित्र हेर्दै
आह्लाद अटेसमटेस भइ
फ्यात्त पाकेर झ¥यो प्रस्तर मेचमा

क्यामेरा हल्लिएर छातिमा टकराउँदा
आँखाले सबै निल्यो
हृदयमा सल्क्यो अगेनोझैँ चित्र,
रापका राता पातहरु फक्रिए
मुटूमा मह बग्यो सलल

गमला फुटाल्नु (एउटा अवकाशप्राप्त फौजीको मनोदशा)

 गमला फुटाल्नु                                                                                                                                                 
 (एउटा अवकाशप्राप्त फौजीको मनोदशा)


यो साँझ संगीनले बोझिल थिएन,
मेरो कल्पनालाई उड्नैपर्ने तोड थिएन, थकान थिएन,
सायद त्यसैले म एउटा पस्नी र कुटो लिएर निस्केँ
मैले दूर राख्दै आएको छेवैको बगैँचामा
(मैले बगैँचा वा करेसा कुनै भन्न नहुने हो,
त्यहाँ न कोमलता थियो न फलनको परिश्रमी लगाव)।
रिसाएका गमलालाई घेरेको थियो वालसुलभ झारको झुण्डले,
बर्षाको अनवरत तृष्णातृप्ति पाएर, सुइरा टाउका उठाएर
ब्यूँझाउँथे उँचो कुलमा कैदी मलिन चेहराहरुलाई ः
मैले देख्नसक्थेँ ईश्र्याले जल्ने उर्जा पनि जुटेको थिएन तिनलाई,
बाटुला, निर्मम भुईँमा बजारिएथे तिनका कोलम्बस जराहरु,
वाहिर खुला, घना, विकास र विलासका सम्भावनाले घातक रसिलो जमिन र जल
मिलेर जिस्काउँथे बादलको घुम्टोबाट चियाउने प्रेमीलाई,
घरी लज्जा र लमतन्न फैलिएको विलासी आलस्य,
अथवा यदाकदा जवानीमा जुट्ने शीतलव कान्ति ।
वेपर्वाहमा सन्ध्याले विहानी अंगालेको थियो,
पर्वाहको होसियारीमा प्रभातले निशा संगालेको थियो ।
             

मैले पिएको समयले म र वृक्षहरुबीचको दूरी व्यापक थियो,
प्रत्येक पाइला एउटा कडा व्यायाम, अघि बढ्नु नै एउटा आसन,
यो सानो सोच सागर, यो दृष्टिप्रसार तीर्थाटन,
अनि लेउको पहिलो स्पर्श वालसुलभ अचम्म र उल्लास ।
केही कुत्कुताउँथ्यो मनभित्रको भोकोलाई हरित झ्याङको ओसिलो आग्रह
स्वासमा निल्दा प्रणय बन्थ्यो न कि केवल व्यतित हुनु,
पस्नीको पाषाणता असंगत बन्थ्यो जीवीत जरा, रसिला गुँदहरुमा,
गमलाहरु दृष्टिमा पाछ्दथे, जवानीको पल्टन, रुखो नियमन ।
मेरा हाडहरुभित्र खलबल मच्चियो, आक्रोशको पृथ्वीकम्प
मेरो खप्पर गमलामा अवतरित भयो, त्रासद विकल्प
मेरा औंला अंकुराएका तीखा तृणका मुनामा धँसे
मेरो वजन पुतलीहरुको विरत् विहारमा तैरिन लाग्यो
र पिटिदिएँ कोरलिएको चल्लाझैँ फटफटाएर कुमाले माटो,
र खोलिदिएँ मुर्छाएका जराहरुले जित्नलाई स्थलसागर ।

कुटो, पस्नी र गमलाका ठूलासाना बिटा− भग्नावशेष !
अर्को दिन छिमेकीहरुले आँगनमा लापरवाही देख्नेथे,
उनीहरुका गृह वरिपरि रङ्गीचङ्गी सज्जा छ
उनीहरुका आँखामा मैले नसिक्नुको नमज्जा छ,
म र मेरो घर उरण्ठेउलो हाँस्य हुनेथ्यो उनीहरुलाई,
हरेक साँझ झारमा लेटेको देख्नु, कस्तो लहड हो?
अब आँखाहरु ठोक्किँदा मुस्कान फ्याँक्न खोज्छु,
वाल्यकालको खेल हो, यो उमेरमा पनि भकुण्डोझैँ पक्रेर फिर्ता गर्छन्,
निरन्तर खेल हो, खेलिरहेको छु सीमित यामहरुको मैदानमा
जसरी लेटिरहेको छु बदलिरहेको घाँसमा,
सुँघिरहेको छु आफ्नो छालाभन्दा बाहिरको गन्ध,
ग्रहण गरिरहेको छु यो छातिभन्दा पनि वाहिर धड्किने संगीतहरु ।

पशुपति प्रांगणमा हिप्पीको होलो हुँकार

पशुपति प्रांगणमा हिप्पीको होलो हुँकार


आँखाभरी जालो परेको छ च्याटच्याटे हिलोको वाफ,
सेलाएर जलविन्दुहरुमा नबन्ला वादल वीर्यबर्षात् हुन,
थकान लुप्त भएको, नशा रिक्त वगेको,
हावाको ध्वजा लहराउन छोडेको सून्य विन्दुमा
सून्य विन्दुमा बाटो सुरु हुनुपर्ने, त्यो खोइ ?

एउटा, वा दुईटासम्म रंगको घुर्माइलो वजन
वतासको विश्राममा अडिदिएको भए,
खुकुलिँदै गएका पूर्ववसन्ती पत्करका बुइ चढी
उडिन्थ्यो पनि होला तल भुईसम्म,
चूर्णमा चूर्ण खैरो मिसिन,
त्यो अल्प ऋतु खोइ ?

पुराना, तात्नै नसक्ने बैजनी ढुंगाको यो गलैँचामा
कक्रिँदै, थोरै लुक्दै, धेरै देखाउँदै,
मानौँ उन्मक्त फक्रिँदै लुते तिघ्रा, पाखुरा, खाल्डे आँखाहरुमा,
सुन्दै तामा र पित्तल टकराएका झंकार ध्वनि,
सुन्दै प्रतिस्पर्धामा ओर्लिएका चाकरीका भक्ती गीत,
पोखिँदैछु कि भयको, असुरक्षाको पिलन्धरे पहिरोमा
फुस्रोफुस्रो माटो ?

अलिकति गमलालाई भनी उठाएर लैजाऊ हो मलाई पनि !
अलिकति आँगन लिप्न भनी कोतरेर जाओ हो कोप्रे हातले !
अलिकति शौच पुछ्नलाई भए पनि लोटाको पानीले झिस्मिसेमा ।

ए नांगो ऋतु ओढिसकेँ, पालुवाले फेरिन्छु कहिले ?
अपांग जरो काटिसकेँ, टेकेर वानरझैँ सुरेली खेल्छु कहिले ?
फोक्सोमा धुनी लगाएको छु त स्याँठ रोकिन्छ कहिले ?
निरन्तर छटाएको छु, निद्रा पर्छु कहिले ?
अनुनयको अभिनय अभिनय मात्रै रहिदिएजस्तो !
अदृश्य भाँडो लिइ भिक्षा थाप्न बसेजस्तो !
उफ् मिथक सबै मिथ्या भइदिएजस्तो सूर्यको पूर्वी सुरुवात विरुद्ध ।
यो जवान चाउरी वरु छालै काढेर लैजाऊ !
लौ न पूजारी हो सबैथोक विर्साउने एउटा धून बजाऊ!
कृष्णलाई कज्याऊ, रामलाई बोलाऊ !
शिवलाई समाएर नचाऊ
इन्द्रलाई उठाउ इथरसरी !

इच्छा

इच्छा



ऊ यतिसम्म महत्वाकांक्षी थियो:
भन्थ्यो—“तल हिँड्दै जाँदा मैले
माथिमाथि सगरमा पदचापको टाटो बस्नेछ चाँदीको,”
अनि रवाफिलो ठट्टाले हाम्रा लुते विस्मयहरुलाई
नम्र लात्तिले सिरानी हुत्याएर
व्यूँझाउँथ्यो —“मेरो उर्जाको अविस्तार
ब्रह्माण्डकै अकाल मृत्यु हो !”

जागिर खाएको दिन

जागिर खाएको दिन



सरल विहानको नरम सूर्य
पूर्वबाट कोखाउँदै
स्वस्थ पेट बोकेको पाइलाको
एक–एक प्रति भित्र लुक्दै
अपरान्हको कीर्तनमा उम्लिएको छ

मगजभरी, चीज, चित्र
डिम्मा कोरलिइ जुम्लिएको छ
सडकका तिघ्राले सुलुत्त निचोरिएका
पुष्प वृक्ष बाटिकामा सुगन्ध
रगतैरगतले पोलिएको छ

नाकमास्तिर आँखाभित्र प्रकाशले
ननिहुरिइ पस्ता
नाकको डाँडी भाँचिएको छ
पिलोको पृथ्वीजस्तो ढुकढुकीसँग
सेकेण्ड, मिनेट, दिनरात . . . . नाता गाँसिएको छ . . .
काममा एकजोर पोषाक छ समान

सामानमा साइनोको सुन्तले स्वाद
केस्रा–केस्राको वजनमा तिख्खर भइ हिन्हिनाउँछ
घोडचढी थाकिरहन्छ तबेलासम्म पुगेर
घोडा रेसकोर्सभरी राजा हो जात्रामा
अन्तिम रेखा कट्दा
रित्तो रङ्गशाला उसैसँग
केही सम्झिएर तिर्खाउँछ ।

कहिले फल्छौ मेरा गट्टा खेलिने बीउहरु ?

कहिले फल्छौ मेरा गट्टा खेलिने बीउहरु ?



केही दिनहरु वितृष्णाका हुन्छन्,
केही आशक्तिका पूरा,
धेरैचाहिँ विस्मृतिका हुन्छन्
मुलायम आँकुरा,
तर तत्व एउटा रहिरहन्छ सूर्यसँगै
जुन तरल डल्लो हुन्छ स्वप्नको—
त्यसमा मैले ताकेको स्वर्ग नदेख्ने
ए सन्तती हो !
तिमीहरुका हलुका होसहरुले
कुनै आकाशमा उडान गराउने छैनन्
ती बोसो खापिएका भद्दा शरीर
कतै चढ्न काम लाग्ने छैनन्,
गुरुत्वाकर्षमा त्यति त
नैतिकता अझै छ बाँकी
अवास्तविक यानहरुलाई उड्न नदिन !

पानीको फोकाझैँ हाँसोको
अर्थहीन आतसबाजीमा झलमल्ल सितारा कल्पेर
एउटा–एउटा आफूलाई वण्डा गरिरहँदा तिमेरुले
म बर्षहरुको पसिनाकुण्डमा तैरिएर
उही साझा घाममा डढिरहेको छु,
तिमेरु छेउछाउको छहारी छाँटेर
नैयासयरमा शीतलता भोगिरहेछौ,
म जीवनभरका हिउँदको भारले
यो चर्को वयस्क दिनमा काँपिरहेछु,
तिमेरु ठट्टा गर्छौ स्वतन्त्रताको
अरुले बुनेका मौषम नटेर्ने कपडा लगाएर—
तर कतिञ्जेल ?
यो धूलैधूलोको अनगिन्ती प्रसवित धसान
जो छौ र देख्छौ,
त्यहाँ पनि इच्छा छ,
आँसु र अस्तु छ त्यसको,
दर्शनले नफिट्ने र प्रकाशले नपिट्ने
बोध तुइएका विराटताहरुमा
उच्चतम् प्रकल्प छ त्यस्को,
तिमेर्का मूर्ख धोकोहरुमा
ध्वंश–सिर्जनाको प्रयत्नपरीक्षणको
अदृश्य द्वार छ त्यस्को,
नत्र मेरै डामिएझैँ उक्सेका नशामा हेर !
अनुत्तरित भोका चाउरीका
बक्रिय प्रश्नचिन्हहरुमा हेर !
तिमेर्का बाहना र विनोदको
यो तालसतह माथिको सदा थकित सयरमा हेर !
चञ्चल छालहरुले उथलपुथल बोक्ने
आफ्नै आकृतिका दृष्टिछलहरुमा हेर !
केही नपक्रिएसम्म त आफ्नै हाँसोले खाला हंश
त्यस्को बेर छैन मूर्खहरु हो !
जबसम्म साना रहन्छौ
तिमीहरुलाई संसार धेर छैन !

इतिहास

इतिहास


जनजिब्रोका सुत्रहरुमा मच्चिँदै मच्चिँदै
अन्ततः कुनै टाकुरोमा आइँदैन हुत्तिएर,
भुर्इँमै रहिन्छ समयभरी,
माथिबाट खोला बगिरहन्छ
पेट माड्दै नयाँनयाँ मौषमले ।
घरीघरी धारले एउटा ढुङ्गा पल्टाउँछ
र एउटा अस्त्रको झिल्को बाल्दछ,
अनि धार क्षणभर मोटाउँछ
त्यो कीर्तिमानधारी विजयको उन्मादमा
पुनः साम्य हुन ।

माछाहरु बिहेवारी गर्छन्, मर्छन् ।
बाँच्नलाई टोक्छन्, टोक्नाले मर्छन्,
पछुताउँछन्, रमाउँछन्, रोकिँदैनन्—
रङ्गहरु, कोरकार
तिनका तृष्णा, तिनका त्याग ।
घरीघरी आगोको र आहूतिको
स्पर्धा पनि चलिरहेछ जलराज्यमा
भ्mण्डैझण्डै जितेर . . . हार्न,
बेस्सरी ठेस लागेर ऐया! आत्था! गर्न,
गीत गाउन, मादल बजाउन,
कम्मर हल्लाउन,
निद्रा बसाउन, निद्रा जगाउन,
बर्बराउन, दूरी, दृष्टि र द्रव्यका
कनिकुथी स्मृति–नक्सा बनाउन,
सुक्नुअघि मरेपछिको टपरी गाँसिन
पनि आहतैआहतबीच खिलिन्छन्
समयसमयभरी एकआपसमा,
बरा उनिएका माछाका अस्तिपञ्जरको
कमलो डोरीमा मच्चिँदा !

खाली पन्ना

खाली पन्ना



खाली पन्ना अगाडी पर्दैमा
तपाईँ के लेख्नुहुन्छ ?
जब पुस्तैनी भोक तपाईँको
रत्त दगुर्ने, दगुर्न सक्ने, समानान्तर सडकहरुभरी
अहम्को मूर्ति खडा गर्न चोक खोजिरहन्छ,
जब इच्छाहरुलाई जिन्दगीको झाडुले
दुखाइदुखाइ बढार्छ र भन्दछ पनि—
संगीत कस्तो सुनिन्छ,
क्यार्र् क्यार्र् ?

तपाईँ आफू हुनुभरिको आकाशभरी
छाएको, स्वीकार्नुहुन्छ त्यो छाता न्यायको
र घोचिरहनुहुन्छ विवेकको सियोले
आफ्नो मथिङ्गललाई,
चिमोटिरहनुहुन्छ आफ्ना कर्णगुफाहरुमा
प्रतिध्वनि अरुका स्वरहरुको,
र हाँसिरहनुहुन्छ विवेकको विपर्यास बनेर
निद्रासमेत कति कति !?

र त पसिना छुट्छ ः
खाली पन्ना पनि सम्भव छ कतै ?
जीवनमा कहाँ पाइन्छ काँचो माटो
जुन पहाडले थिचिनु वा तराइमा निथ्रिनुको भेदले
मुक्त र एकनासको छ,
जसमा कति युगमा वृक्षको पोष पर्नु वा
खडेरीले प्रसवित हुनुको वजन अनुपस्थित रहन्छ,
जहाँ खुकुलिनु र साँघुरिनुको
आफ्नै अभिन्न जेनेटिक पुल छ,
अनुपातमा फरक
र आगतमा ।

खाली पन्नाका समानान्तर रेखाहरु छली हुन्छन् ः
उस्तै देखिए’नि भिन्न हुन्छन्,
भिन्न भएर पनि उस्तै हुन्छन् ।
खाली पन्ना जगत्को गजब स्लेट हो
हरेक पुछाइमा सपाट देखिने
तर निरन्तर मैलिइरहने !
खाली पन्ना चुम्बकीय क्षेत्र हो
आफूमा लौहभण्डार हेरी पगाली होसियारीपूर्वक
मसी बनाएर बगाउनुपर्ने ।

कुनाको जीव

कुनाको जीव



कुनाको जीव भएको छु, भित्ताहरुको बन्दी
आज हाडहरुमा कता न कताको स्याँठ पस्ता पो थाहा हुँदैछ
म त लुगाले गुडिया भएँछु
एक्लो आफ्नो संसारको
तातो चुम्बन भन्दा परको ।
व्यग्र अंगालोबाट बञ्चित
चुहुनै नसक्ने आँसुको अड्डा भएँछु ।

एकनासका धर्साबद्घ लिपिका लस्करहरुमा लुक्दालुक्दै लावण्य खोजीमा
लिप्त भएँछु विलुप्तिमा,
मैले अमूर्तताका आयामहरुका अन्वेषणमा अल्मिलिएर
अग्ला अग्ला पहाड उमारेंछु आफ्नाहरुबीच
आँखा बरिपरी, आँगनभरी, आकाश छोपिनेगरी ।
अहिले उदासीनताको सिरेटोमा
शीत भरिने भाँडो भएको छु,
बिर्कोविहीन, बर्कोविहीन ।

कल्पनाले कुपोषित भएँछु,
कोकिलको क्रन्दन अब कविता उमार्दैन, कमलले अब कागज कुर्दैन,
र त भोकमा भावनाको भवन भग्न छ
र त शिरमा स्वार्थी शोक छ,
सत्यको सुविधा नत्याग्ने संकल्प
असंतृप्त छ अभ्यासको आगतभरी ।
मर्न सकुँला त साँच्चै
बाँचेर नपुगनपुग यसैगरी ?

मीठा कुरा, गाह्रा कुरा

मीठा कुरा, गाह्रा कुरा



“तिमीलाई मनपर्छ बर्षाको नाच ?”
उमङ्गित नृत्य छ उनको आवाज ।
“हो मनपर्छ, तर नाच कस्तो त्यो बुझिनँ ।”
“खस्नुको शौम्य कान्ति ।”
“तर त्यसमा झटारोजस्तो झर्को पनि
अक्सर हुन्न र ?”
“धर्तीले त नरम स्पर्श नै ठान्छे,
छानो पो रिसाइ झर्किन्छ त !”

“तिमीले सुनेका छौ बतासको सन्नाटा ?”
उनको प्रश्नमा छ जिन्दगीको ज्वारभाटा ।
“कहिलेकाहीँ, आफ्नै ढुकढुकी सुनिरहेको बेला ।”
“त्यसभित्र पलेँटी कसेको सुन्यता ?”
“ढोकासम्म पुगेर सायद कुनै छायाँ देखेर
तर्सेर फर्केको छु ।”
“मैनबत्तीको कम्पित ज्वालामा एक पटक
सल्बलाइरहने कालो छाती नियाल त !”

“तिमीले देखेका छौ रङ्गको अँध्यारो ?”
मैले मानिनँ यसको संवेग फर्काउन गाह्रो ।
“अँध्यारो हो क्यान्भास, छाप्न ज्योतिको चित्र
उज्यालोको विजय हो रङ्गीन विश्व ।”
“ए, अब लयमा लहसिन लाग्यौ ?”
“लय हो लर्बराउनुको उज्यालो,
त्यो उज्जालोको चित्र हो मेरो प्रेम ।”
“त्यो चित्रको चच्छु हो हाम्रो प्रेम ।
तिमी पनि यो बोध दीर्घकाल संगाल !”

निरन्तर फिलिङ्गो (Incessant Flame)

निरन्तर फिलिङ्गो



उसले त्यो कुनामा कुँद्दैथियो
आँखाको अम्लले छायाँभरी
झिंगाहरुको झूल,
अम्लाहरु हाँसोको स्वतन्त्र चिप्लेटीमा चिप्लिँदै
काँपिरहन्थे ज्वरोको अपेक्षामा नाच,
त्यहाँ पस्ता सबै निभ्थ्यो ऊ बल्थ्यो
त्यो कहिल्यै नभिजिएको रङ्गभरी

त्यो त एक दिनको कुरा थियो,
सदा त झ्यालको पल्लासँग परेवा
प्रभातमा जोरी खोज्दै विस्ट्याउँदा,
जोडीजोडी आएर, झिर्का त्यान्द्रा ल्याएर
उसलाई शिशाबाटै नानीमा ठुँगेर
चुच्चोमै अलिकति घाउ चखाउन लग्थे वचेराहरुलाई
पेट हुँडलिएको र रत्न ओकलिएको
अपरान्हभरी

तैपनि कसरीकसरी कुन समुद्रले हो
घोलिन्थ्यो, किनारामा कडा फल छालमा पथ्र्यो
अर्को तटमा पछारिन्थ्यो, कुटुकुटु खाइन्थ्यो
मृत्युको झिरझिरे कोषकोषको जलनमा,
र खितितिति खितितिति
अनुदिन हुन्थ्यो एउटै स्मरणमा,
केवल उसको आफ्नो स्मरणमा

र त हुनेवाला उसको नानीमा हुन्थ्यो
भावनाको एउटा धर्सो तीर आगततर्फ
विचरित भएर उकहाँ आउँथ्यो, सधैँ मुन्टो लुकाएर
कुनाहरुमा लुकेका हसिना ती नानीको गुरुत्वाकर्षमा
तानिएर आउँथे, उसलाई नचाउँथे,
हर्षको बाली पकाउँथे, थचक्क बसेका रमितेलाई
हुलहुलै उठाएर ख्वाउँथे,

ऊ कहिल्यै व्यस्त हुन सकेन
विकल्प अंश नलाग्दा, देख्यो होला
बादलबीच हराइरहने सूर्यमा
समयको विशाल वक्रीय फाँटमा
फलिरहने, चाखिइरहने, कोयो फ्याँकिइरहने,
भूईँमा उम्रिइरहने, अथवा अनन्तको ट्वाल्ल सून्य,
आवाज सुत्ने भ्याक्कुम

खटिया यहाँ निद्रा कहाँ,
खाना यहाँ स्वाद वहाँ— हुँदा
निद्राहरुले विशाल याममा मक्किएर
हायलकायल भइरहँदा जुनसुकै बेला
कल्पनाको सुन्दर खाँबो भएर
ऊ स्वप्नहरुको उर्वर भूमिमा
द्वारझैँ पूर्णविराम बन्नसक्छ ।

Incessant Flame

In that nook he was etching

All over shadow with the acid of his eyes

A veil of flies; fingers,

Slipping on the unhindered slide of mirth,

Shivered as if dancing expecting fever,

On entering everything dulled he glowed

All through the hue never before seeped into

That was a one-day thing.

Customarily, when pigeons in the dawn took to scuffling

With glass window-panes and left droppings,

Coming in couples, bringing in kindling

Pecking him in the pupils even from beyond glass,

Took on their beaks some of the wound to their fledglings for a taste

In the whole of the afternoon of stirred up bowels and puking of gems.

And yet somehow by some sea

He would be dissolved; upon beach he would crash a hard shell-fruit in the waves,

Wreck on another shore, get nibbled at

In the deathly burning up of cells,

And tittering- giggling

Be translated into a memory

Just into his memory.

So would the to-be reside in his pupils;

A straight shaft of emotion charging towards the yet-to-come

Would return back to him completing excursion; those angels

With their heads ever bowed, hiding in nooks,

Pulled by the gravity of the pupils

They would come, make him dance,

Ripen crops of happiness; onlookers slumped on the ground,

Them they would raise in hordes to feed,

He could never be busy

For he inherited no alternative; he must have seen

In the sun getting lost amid clouds,

In the great curvy expanse of time,

Fruiting, being tasted, being sowed after being eaten,

Sprouting on the ground a sapling, the staring void of eternity,

The vacuum where sound sleeps

Bed hither sleep whither,

Meal here savor there — so being,

Withering in the season become tremendous with slumbers,

Wrought up so, he might, at any moment

Stand a handsome pillar

In the fertile land of dreams,

A gatepost of termination.

 

पल्टनेकी श्रीमती

पल्टनेकी श्रीमती


केसभरी पीठोझैँ बादलका छिटा खसिरहेको
यो अपरान्ह मेरो आह्लादको आयूझैँ हलुङ्गो छ,
हामीबीचको प्रेमको  मलिन कान्ति
सम्झनाहरुबीचबाट झकाउँदै उठ्दै गरिरहँदा,
यो पर्खाइमा मेरो विश्वास
कठै, घामविहीन ओइलाइरहेको छ !

निरक्षर बर्षात् छ धूलझैँ
जस्ताको छानोमा गिर्नु मात्र छ,
रोदनको रँडाको सुनिन्न,
हार्नु छ भवितव्यले भवितव्य जिन्दगीबाट छुट्टिन्न,
उफ् आवाज नै स्खलित छ आँसुको !

म के चपेटूँ दृश्यसून्य भएर रङ्गहरु !
के भरुँ भोको ढिकीझैँ ढुकढुकीमा
रक्तसंचारित हुने भावतरङ्गहरु !
कहाँ पल्टूँ थोरै निद्रा समेटेर हाँसोको
भोलिलाई नयनका पर्दा उघारी बोलाउन ?

तैपनि भन्दैछु, एकैपल्टको हाँसो हुन्नँ बाबै !
बाँसको फूल ! केराको फल !— जिउन्नँ !!
मेरा यौवनका जराहरु धेरै याम उभ्याउन
पलपलका हाँगामा फक्रिन उक्साइरहेका छन्,
“तँ उक्सेकी तृण होइनस्,
दीर्घ पुष्पदार वृक्ष होस्” भनिरहेछन्,
“आकास छेड्नु पर्दैन,
धर्ती पक्रेर ढकमक्क बन् !”
मैले मन थामे पनि उत्साहले उनीहरु
मेरो आगतभरीको कालप्रक्षेपण नाप्दैछन्—
 तँ यति याम फुल्न सक्छेस्,
यति काल छेक अनि फल हुल्नसक्छेस् पोल्टामा,
तैँले सिर्जेर जमिनमा
यति जीवनमा नवीन स्मृति बन्नसक्छेस् !

सायद त्यसैले अहिले
यो बादलबीचको फैलँदो छिद्रमा
म देख्दैछु विवेकको उज्यालो उदय,
सूर्य तापेर अलिक हरित भएका पुर्जाहरुमा
म स्वीकार्दै छु विनीत विदाइको विजय,
म व्यूँझिँदैछु आत्मसमर्पणको उँघाईबाट
आफ्नै बगैँचामा एकछिन भ्रमर भइ रमणमा रत्तिन
मनभरी वसन्त बगाइ
दृष्टिभरी जिजिविशा जगाइ . . .

सहरमा एक्ली केटी

सहरमा एक्ली केटी

पोखरीको निद्राबाट कालोकालो
पर्दाको आँखीझ्यालबाट चियाउँदै
नशाभित्रको नश्लमा विगतको
वेपर्वाहीको कायाक्रिडा हेर्दै, काला नानीहरुमा
हिराको हराएको चमक खोज्दै
निश्पट्ट रात्रिको कम्मलमा गुटमुटिन्छु ।

तिमी वायूको स्पर्श भइ हराएका छौ ।
तिमी आँधीको ओत भइ तैरेका छौ ।

टेबलमाथिको शिशाकलमको सुख्खा मसी रित्तो छ ।
माथि भित्ताको सिलिङ फेन घुम्दाघुम्दै निदाएको छ ।
झ्यालभित्रको परावर्तन बाहिरको निस्तेजले चिसो छ ।
किरमिर कोरिएको पानाजस्तो कोठा छ अनायास ममा ।

फ्याट्ट केही भनूँझैँ अस्पष्ट छ विहानी,
सिँढी उस्तै सोचमग्न सडकसम्म झरिरहनुमा,
एक्लो जीवनको स्वच्छन्दतामा बगैँचामा
केही जगल्टा टिप्छ अनारे रुख,
किरा परेका फल र केही सग्ला दाना बोकेर थैलोमा
चित्रझैँ अर्को टेबुलमा पुगेर
टेबुल कोल्टाइएको भित्तामा अड्किन्छु ।
सबै नौलो छ, नयाँ एउटा खबर छैन ।

भित्ताभरी निशब्दता, विन्दु बोलचालभरी ।
स्क्रीनभरी, जिस्काइका मैला ऐनाजस्ता बोलावटभरी ।
भीडभाडका धिप्पधिप्प स्पर्शभरी ।
आफ्नै अनुभूतिको दाउनीभरी, आक्कलझुक्कल हाँसोभरी ।

छिप्पिएको सूर्य छलझैँ छाउँछ क्षितिजभरी ।
बाजाको भेल छ बजार बिक्रि हुन
खल्तीखल्तीको दाइजोमा ।
मूल्यको मयल छ बजार मायाले माडिन ।

के गर्ने अलिकलि भोकमा, अलिकति झोंकमा,
अटाइनअटाइमा अल्मलिएको चोकमा आँखा सोहोरेर ?
डमरु नभएकी बघिनीको सिँयालरहित जंगलमा
घर नै चिडियाघर भएर फैलिदिन्छ,
अस्वीकारको ऐजेरु अङ्ग भइ उम्रिदिन्छ —
भनेको सम्झिइसम्झिइ एउटा झिल्के दृष्टि टिपेर
भोकभोकै सिरानी लगाइ सुत्नु छ ।
भोलि पक्कै कुनै नयाँ खबर हात लाग्छ !

https://soundcloud.com/roshan-koirala-614434584/sounds-from-monday-morning

यो विस्तार

यो विस्तार

सम्झनाको एउटा सलाइ काँटी
मभित्र कोरेर हँसाइदियौ न्यानो मुस्कान
गगनदर्शी यी आँखामा
एक जोडी तारा चम्काएर,
म बीचको विराट खालीपनमा
तैरिइ तैरिइ हराएँ
भेट्टिनुको उन्मुक्ततामा ।

सुन्दरताको अर्थ रहेन ।
हुनुको जन्म भयो,
नहुनु पूरा भयो ।
शरीर नबोकेको आवाज
शरीरभरीको ओजन भयो,
गन्ध भयो, गीत भयो ।
आपसी अवतारण भयो ।

केवल खवरको संप्रेषण सबै भयो ।
लौ जीवनकै विप्रेषण जिउने जाँगर भयो !
यो के चमत्कार भयो !
म त एउटा ढङ्गको ढुङ्गामा खोपिन्छु भन्दैथेँ
निश्वासको कचौरोभरी बोकेर समय —
अनायासै तरल विस्तारको आविष्कार भयो !

रेगिस्तानमा हराएको चिठ्ठी

रेगिस्तानमा हराएको चिठ्ठी

प्रियतम्
यहाँ घरको सुकिलो विहानी
र तिम्रो घमाइलो मुस्कानभन्दा टाढा
निर्दयी घाममा तिम्रो शीतल स्मृतिको त्रिपाल टाँगेर
कपालमा श्रमको शीत लेप्दैछु,
उता खेतमा धानका हरिया व्याड
पानीमा खुट्टा टेकेर, ती उत्ताउला हनुमानहरु,
सूर्य निल्दै होलान्
तिनीहरु पनि मुग्लान उम्किन !

प्रियतम्,
हाम्रा पहाडका खुट्टा धुँदै हुत्तिने खोला
दक्षिणमा हाइ काढ्दै समुद्रको तिर्खा मेटिरहँदा
निष्ठुरी सागर यहाँको सगरमा केही पठाउँदैन,
शीत बसाउँदैन रेतमा मेघ आकाशमा नचाउँदैन
केवल तिम्रो चिठ्ठी एउटा साहारा छ,
तिम्रो स्मृति पसिनाले भिजेका घन्टाहरुभरी आहारा छ !
तर खै अप्रतिभ छु—
अचेल त्यो पनि किन नियमित आउँदैन ?

प्रियतम्,
यहाँको धूले उराठतामा बजारभरी
जीवनको बालुकणझैँ निर्जीब नाच छ
आफ्नै सन्नाटाको विवश पाइलाहरुमा हुत्याइरहने बतास छ,
अनवरत अनिद्रा छ विश्रान्तिलाई बिरानो विनाश छ !
हर रात सपनीमा औंलाहरु खल्तीको
पेटमा डुब्दाडुब्दै पिँध नछोइ ब्यूँझिन्छन्,
प्रिय, ऐठन पखाल्न घोप्ट्याएका घुट्कीहरुभरी
अझै अनिश्चित निद्राहरुको अत्यास छ ।

मेरी प्रिये,
अदृश्य र अघोषित युद्घमा अनायास
आकांक्षाको मसिनो कीर्तिमान ताकी
एउटा स्वयंसेवक सिपाही भर्ती छु,
त्यहाँ खान मात्र कठिन थियो यहाँ खानु मात्र छ,
हिलोमा खेलीखेली कस्सिएका पैताला
सुख्खा हिलोमा पत्र उक्किँदै विलीन हुँदैछन्,
हाडमात्र बाँकी भएर
यहाँको मनतातो मैनका ढिस्कामा जोडिन सक्छन्,
प्रिये भवितव्य गुज्रदालाई भन्नैपर्छ ः
म यो फुस्रे समुद्रको मनतातो छातिमा छिटै
हिउँको करङ भइ बुख्याँचो उभिन्छु होला ।

एउटा सिमलकपासको जोशिलो त्यान्द्रो

एउटा सिमलकपासको जोशिलो त्यान्द्रो


म एउटा धेरै धेरै लामो विकल्पको निर्माणमा व्यस्त थिएँ
मबाट पार भइ जाने अथक एक त्यान्द्रो किरणको
मैभित्रको तर केवल मलाई थाहा हुन नसक्ने ।
कसैले क्रुरतापूर्वक व्यूँझाइदियो,
यस्तो त गर्नै हुन्थेन !
उठ्दा हठात् मेच लड्यो
र खरानीको डल्लो भयो त्यो झट्काले
ज्वाला नै नदेखाई ।

अनेकन् सावधानी र असावधानीहरुको संगममा

शक्ति र बोधको अनायास सञ्चयमा

कति कति समय र खण्डहरुको नक्षत्र उदाएको हुँला,

त्यो एउटा प्राथमिक तर्क हुनेवाला थियो,

त्यही नै परम् भावधारा हुँ’दो थियो,

त्यो जो म मिटेपछि पनि मेरो रहनु थियो,

मेरो मिटाइको निश्चितताभित्रै मिट्यो !

त्यहाँदेखि यो आलापको वगाल

अनाथ अस्तुझैँ अस्तित्वको मेरो अल्पायामभरी

सिरानी खोज्दै आउँछ, ममता माग्दै घुस्रिन्छ

मलाई निस्तेज पारेर नितान्त निरञ्जनको 

निराकार निर्बोध निख्रिन्छ,

अब म अबोधमा नितल गिरिरहन लाग्दैछु . . .

बोधको वञ्जीले नजोडिइ !

यो नियात्रा हुनै हुँदैनथ्यो, पथविहीन, शर्तविहीन

सोचैसोचको यो सानो जीवलाई,

झुण्डिरहन दिनुपथ्र्याे कुनै ध्रुवीय मध्यमामा,

मच्चिरहन दिनुपथ्र्यो कुनै कार्यालयको भित्तामा पेण्डुलम बनेर,

नौदेखि पाँच, पाँचदेखि नौ

लेखिरहन दिनुपथ्र्यो कुनै नघट्नाकाको दस्तुर,

चेपिरहन दिनुपथ्र्यो ओठको कापमा रसाउञ्जेल सुर्तीजस्तो

एउटा कंगारुकथा

यत्ति मात्र हुनुपथ्र्यो कि ‘यदि’ को

धेरै हाँगाविगा हुनुपथ्र्यो, हजार पातहरुको

हजार सुसेलीको बाढी हुुनुपथ्र्यो वहिरोपनको वस्त्र,

एउटा संकल्प हुुनुपथ्र्यो धेरै निचोडभरी,

एउटै नीति उदाउनुपथ्र्यो  हजार निषेधभरी,

बञ्चितिमा व्योम हुनुपथ्र्यो

विनाशमा—

बालुझैँ निफनिएको विग्रहमा ओम हुनपथ्र्यो,

झिलमिल टल्किनुको तरङ्ग ।

के भन्नु यो शिलबन्दी

ओखरभित्रको अण्डाको नभिजेको आवाज सुनेर ?

के गुन्गुनाउनु कर्मकाण्डको कुन चर्यामा

जुल्फी ध्वनिको नसुल्झिने धर्सो ?

के अँचेट्नु आस्वादनको ओखलभरी

चोक्टाचोक्टा अर्थी भित्र्याइ ?

के मरिमेट्नु मृत्यु सम्झेर

मयल माडीमाडी नुहाउनलाई ?

छन्दजस्तै, छिमल छिमल कल्पनाजस्तै,

सिमलकपासको इन्द्रेणी निल्ने जोशजस्तै,

वलात् विष्फोटित विमतिको सङ्लो विजोकजस्तै,

आगोको लप्कामा झिंजामिजाले लेखेको होसजस्तै,

निगुरो अपत्यारहरुको ओसिलो ओतमा

मक्किइरहने जन्मशिलाहरु, चिरा पर्दाका

फाटाहरुमा उग्राउने उन्मक्त ध्वजाहरु,

विविधिकृत दृश्यभेदकहरुका अन्योन्याश्रित कोलाज

मेरो एउटा मुन्टो बटारेर

एउटा चलाख उल्लूको आसन जित्नुछ,

मबाट एक मुठ्ठी आहारा तौलेर

मेरो मृत्युलाई आइ.सी.यू.मा जिउनु छ

निगुरो अपत्यारहरुको ओसिलो ओतमा

मक्किइरहने जन्मशिलाहरु, चिरा पर्दाका

फाटाहरुमा उग्राउने उन्मक्त ध्वजाहरु,

विविधिकृत दृश्यभेदकहरुका अन्योन्याश्रित कोलाज

वताससँग बोल्दै ( त्रिभुवन विमानस्थल अगाडी एउटा आवाराले सुसेलेको धुन )

वताससँग बोल्दै

( त्रिभुवन विमानस्थल अगाडी एउटा आवाराले सुसेलेको धुन )

‘‘पतन अगाडी घमन्ड आउँछ
निभ्दो दीपले क्षणिक तेज फैलाउँछ ।”
                                  —चीनीयाँ आहान

केही छापिन्न यो समयको पत्थरिलो छातिमा,
कोतर्ने अम्लीय आँसु, ठोक्ने भीषणताको घन,
कोपर्ने कामातुर महत्वाकांक्षाको धारिलो नङ्ग्राले
जित्न सकेका छैनन् भुलक्कड झ्याङहरुको बहुलट्ठीपन
जसबाट जन्माइयोस् रहस्यमयीे अमीट मुस्कान,
समयका सन्तानहरुले प्रेमी नजरले सुमर्ने काव्य र केन्द्र ।

टुक्रिएको नजरले
सीमाविहीनता पुकार्दै रेखा कोर्दै भाग्छन्
बाँच्ने प्रत्येक पलहरुमा
आफू च्यातिएको धार समाइ,
आँतको असाम्य क्रोधले कति आकाश उडाउँछ,
पसिनाको कति पातालमा डुबाउँछ,
रिक्तताको कति रेगिस्तानमा रुँघाउँछ, रुवाउँछ
सम्झनाको स्वस्तिहरुबाट संगालेर सहनुको शीतजस्तो शीतलता,
लुकामारी खेल्न लगाउँछ
बालसुलभ विवशताहरुमा हुर्किने  कसरतमा लागेका
हिमालमुनिका हस्तीहरुलाई—
कस्तो तीर्थाटन बनाइरहेका हुन् कुन्नि
जबरजस्ती निरीह घोषित गरेर जिन्दगी ?

चुम्न मनलाग्छ कोइलाजस्तो क्रोधले
अंगालेर आफैंलाई डढ्नेगरी,
खरानीबाट उमार्न मनलाग्छ चमकदार पोथ्रो, सेतो र गहकिलो,
हेर्न मनलाग्छ पसिनाका कुण्डहरुमा
असिञ्चित अवयवहरुको अतिरिक्त चाउरी,
बिगार्न मनलाग्छ उम्केर जाने धर्मव्यवस्था,
बगाउन मन भएर जम्नेगरी
उन्नयनका डोबहरुमा जागृतिको चम्कीलो स्खलन
खेतका गराहरुलाई गर्विला गमला तुल्याएर ,
थाङ्काझैँ नटाँगिने वस्त्र भानुतल फुकालेर ।


तर नाङ्गै दौडिन्छन्,
नौका पार गरेर खोज्दछन्
स्मरणका खाल्डाहरुमा घरेलु यामका अनुभूति,
अलमल्ल दृष्टिले खोस्रिन्छन् श्वासहरुमा संस्कृति
अन्यौलका कम्मल ओढेर अञ्जान पतझड र सिरेटोहरुमा,
जब विच्छेदनका किनारा वाणिज्यको धूलेआँधीले मेटिन्छ ।
के नउछिट्टिएलान् श्रृङ्गारको लेपले

पहिरनको पकडमा नआउने अङ्गहरु !
कहाँ लुक्दाहुन् खोँेच र भीरका
असाम्य आन्दोलन अवचेतनमा प्रवासित भएर ?
के टेक्दाहुन् घँुडामा चढेका पैताला
खच्केको उचाइलाई पुनर्वास गर्न
शिखरहरु निदाएका शिरमा ?

आज नवआगन्तुक भएर तरङ्गित हुन्छ
वसन्ती न्यानो बनेर वतासमा प्रतीज्ञाको संगीत
मैले लुकामारी खेल्ने मैला वनका अँध्यारा बाटाभरी
जहाँ क¥याङकुरुङ टेक्दै हिँड्छु मरेका पातको अशान्ति
र वेर्दछु जोर्नीहरुमा खुकुलिने पहाड वरिपरी
अस्तिपञ्जर भइ हिँडिरहेको सभ्यता,
शिकारीहरुले बसाएको स्वतन्त्र हावामा तैरिने भनिएको सभ्यता,
मौनताका पारखीहरुले थिचोमिचोको घानमा भुटिएर बचाएको सभ्यता,
लालीगुँरासको रक्तिम टाटो र फुलौराका सुख्खा सेतोले रङ्गाएको सभ्यता  ।
ए ! मेरो चौतर्फि झ्यालहरुबाट उम्किरहेको दृष्टि !

तँलाई कोचिदिउँ उत्तरी हिउँको बाक्लो पिरामिडभित्र ?
अनि पर्खेलास् हजार बर्षले जन्माएको मगजहरुको आन्दोलित चिरफार
खुम्चिएको लिपि बनेर !
ए ! ताल फुटेर छरिएको भगुवा छवि,
म तँलाई उगाएर राख्न तम्सेको छुइनँ तेरो टुक्रेको थर्ममिटरभित्र,
वरु जाकिदिउँ कि मूर्तिजस्तो मुखुण्डोभित्र
र ठड्याइदिउँ घण्टहरुले घेरिएको महल अगाडी द्धारे बनाएर
हातमा  बुद्धहस्ताक्षारित तरवार दिएर ?

नत्र के देख्दछु यी आँखाले
टुँडालजस्ता पर्दाहरुको वेशर्मी !
कति खपिरहन्छु ऋणजस्तो
पसिना नउमार्ने गर्मी ?
कति पीर्दछु बेमतलब कानहरुलाई
कपोकल्पित धन र धमासको मुजुरा ?

यो खुइले खल्वाट्बाट चम्किएर उफ्रिने किरण
भोरलाई कस्तो संग्रह हो ?
मैले तलको सोचमग्न चाउरीमा
अन्यथा के पढ्ने हो ?
   
नत्र के देख्दछु यी आँखाले
टुँडालजस्ता पर्दाहरुको वेशर्मी !
कति खपिरहन्छु ऋणजस्तो
पसिना नउमार्ने गर्मी ?

श्पर्श

श्पर्श

मैले सम्झेँ— मसँग एउटा प्रश्न थियो,
हिँड्दा बाटाभरी दृष्टिको
माकुरे जालसँगै झुलझैँ फैलिँदै जान्थ्यो
र रातमा  रित्तै खुम्चिएर आउँथ्यो, बिलाउँथ्यो ।
मैले कसलाई सोधूँला भन्ठानेको थिएँ ?

कसैलाई एकपटक सूम्पिदिन्छु — जनाउँदै
गमक्क परेर थप्थपाएको थिएँ,
त्यो कान हो या कोलाहल
हुनुको श्पर्शले अझै पनि निद्रालु हातहरु
तापविहीन ज्वरोले काँप्दछन्,
त्यसैले त मनोरोगीझैँ सम्झिन खोज्छु,
खित्काले हुन्छ या अश्रुझरी जेले,
कतैबाट बजाउला, बगाएर उक्काउला पुरिएको—
भन्दै कोसिस गरिरहन्छु,
प्रश्नको छापमा पात्र,
पात्रको पृष्ठमा प्रश्न ।

यसो भनिहिँड्दा स्मरण घना जंगल भएर
पाकेर, तालुमा नाङ्गिन थालिसक्यो ,
ढुकढुकी पलपलमा यात्राको
पाइला नाप्दै सडकबीचबाट
आस्वस्तिको नशालु किनारा लागिसक्यो,
र पनि नसम्झिइ त छोड्दिनँ कसैगरी,
स्मरण रहेसम्म, प्राण नगएसम्म—
यसो भन्छु,
आफैँबाट पो कसरी बचूँ ?

छाता खोज्दै

छाता खोज्दै

बर्षातमा
अनवरत सेचनको भंगालो छेउ
फुटपाथ अरठ्ठ भइन्जेल सुन्निँदा
हल्लीहल्ली तैरिने छाताले ठुङ्गिदै,
पानीका छर्रालाई आँखा झिम्क्याएर

च्यापच्यापे पाइला कस्तो चपल चिप्लेकीरा भइ
खैरो मक्केको घाममा
साँझमा चाँदनी टेक्छु सडकभरी—
म पनि सुलुलु चिप्लिनु पर्ने हो
छानोको छरितो खहरेझैँ

जहीँतहीँ राता गहना छन्
तिनीहरु चाडको स्निग्ध उल्लासमा
ब्रत अघिको रुमानी प्रवासमा—
भने मैले भित्रभित्रै ताप्नुपर्ने हो
त्यो रित्तो घरको भुङ्ग्रे अँगेनो ?

स¥याक् स¥याक् स¥याक् स¥याक्
छ्याप्प !
पैयाँले छेपेको हिलोजस्तै
केहीछिन अडिनुपर्ने हो
मुस्कानको मीठो न्यानो
समयभरी ?
समयका पैँयाहरुले कति छेपे कति
कति रङ्गका पोसन
क्यानभास नै अदृश्य हो कि ?
सडकको यही मैलो जलकुण्डमा हेर्छु—
वेमौषमी होलीको रित्तो रित्तो प्रीति,

बर्षात्ले छाती रुझाउँदैछ—
तिघ्राभरी तिरस्कार बोकीबोकी
को निदाउन सक्छ निश्चिन्त भएर ?
समय पाकेर, हाँगा नै नुहाएर,
फतक्कै भुईँमा झर्न लागिसक्दा ?

टिप्नुप¥यो संकल्पको पुष्पकमा
आफ्नै चहकिलो चाल !
एकचोटि झझल्काहरुको इन्जेक्सनले तताएर
भुङ्ग्रे बनाइ यी ओठ
पस्नुप¥यो त्यो गाउन टाँगेको गल्लीमा !
न्यानो भलाकुसारी गर्न !
अलिकति गीत अलिकति धुन
टाउकामा हाल्न !

त्रसित

त्रसित

मुखमा बुजो लगाएको पनि हुँ
अर्थलाई मियो निश्चित गरेर
जुन जीवन नथग्ने थाङ्ग्रो साबित भो,
न त खनजोत हुन गो
न त रहन गो दाउनीको चाडजस्तो अपेक्षा—
भा’को देखेर पनि
परम्पराको हाडमा भोकमरीका फ्रयाक्चरहरु
स्मरणको कायामा उछिट्टिइ बसेको देखेँ—
सटिक त चलनभित्रै पर्दोरहेनछ,
कसै गरे पनि पत्याउनलाई, सरल केही देखिनँ ।

कि त मन्द मन्द जीवन
उग्रतामा पनि बाँचेको ठान्नुप¥यो,
कि त स्मरणजति सबै जलाइ
पलपलको गोजी च्यात्नुप¥यो—
हरेक पीँधच्यूत पलमा
सीमाको एउटा अङ्क थाप्न
कि त यही जीवनको बाँध हाल्नुप¥यो !

तै पनि बग्दछु !
किनारा हुँदा बाढीले भत्किइ बालुवा–ग्रेगर बनी,
बाढी हुँदा निथ्रुक्क बगर बनी—
रोकिने सिल्प कठिन रहेछ,
तपस्याको आवाजझैँ शान्तिमा गुञ्जिँदो रहेछ,
स्मरणको सुगन्धझैँ शीतल, छुइँदो रहेछ
जागृतिको जेथा बनी !
आज छ्याङ्ग सबथोक बुझिरहँदा
हर्षभरी त्रस्त छु !

विश्वविद्यालय पस्ता

विश्वविद्यालय पस्ता

सहरका प्रत्येक नशामा, जोर्नीमा
शिक्षाका खुद्रा पसलमा खुट्टा खासै अडिँदैनथे
तिनले के गति सोसून् ?
ठाडा भित्ताहरु !
बर्षात्का तीर पनि छर्रा उडाएर तर्किन्थे !
उसै तरुण मनले लाहाछाप पायो
स्नातक सक्नुको सार्वजनिक सिद्धि !

लखरलखर डुल्ने पैताला
भर्खरभर्खर खुल्ने फैसला,
यत्तिले नाप्यो के बुद्घि ?

होहल्लाझैँ कीर्तिको ज्ञानकुञ्ज गुञ्जियो
कानमा, ध्यानमा, मनमा !
ए ! अब सोच्नु के ?
सहरको कब्जियती पेटमा गड्गडाउँदै
एक लठ्ठी भाँचेजस्तो मोडमा मोडिइ
पस्तै छायाँदार परिसरमा
पखाल्दै अघिको शहरी धूलो पहिरनबाट
सिर्रसिर्र चल्दो शीतल पवनमा
चटाउँदै आँखा, ओजनदार आइसक्रिमझैँ
परपर कम्पाउण्डमा ठडिएका हिमालहरुमा,
टक् टक् चिल्लो जुत्ता टड्काइ
पत्रेढुङ्गाका कार्पेटमा
तपस्या गर्न पसें वनतिर
लौ पुगें कत्रो कुटीमा !

सपनासरि सुविस्ताले पुगेको छु,
सुनको ढ्याक बनी फर्कूँ !